کتیرا چیست؟ | بررسی فواید و کاربرد کتیرا

یکی دیگر از گیاهان دارویی کمیاب و گران قیمت کتیرا است که نقش بسیار مهمی در صنایع آرایشی- بهداشتی و دارویی دارد. صمغ این گیاه از گون، بر اثر شکافی که به ساقه درخت وارد می شود استخراج می شود. با افزودن آب به پودر کتیرا، ژل موسیلاژی به دست می آید که در صنایع بهداشتی- آرایشی استفاده می شود.

کتیرا درختچه ای است که از مواد شیره مانند (رزین) پوست آن برای تهیه دارو استفاده می شود. کتیرا حاوی موادی است که حرکت روده ها را تحریک می کند. کتیرا درختچه ای کم رشد و خاردار است که بومی مناطق کوهستانی خاورمیانه است. صمغ کتیرا از ضربه زدن به شاخه ها و ریشه های شیری به دست می آید.

گون از علف‌های هرز مناطق کویری و زمین‌های بایر و مزارع نیشکر و چغندر قند محسوب می‌شود، همچنین بسیاری از گون‌ها سمی بوده و باعث مسمومیت گاوها، گوسفندان و اسب‌ها میشنود. گونه دارویی گون گل‌هایی به رنگ صورتی، قرمز، آبی، بنفش و یا سفید دارد. پاکسازی کبد یکی از خواص کتیرا است.

صمغ کتیرا چسبناک، بی بو، بی مزه و محلول در آب از پلی ساکاریدها است. از شیره گیاهی که از ریشه گیاه تخلیه و خشک می شود، به دست می آید. صمغ به صورت نوارهای پیچ خورده یا پوسته هایی که می توانند پودر شوند تراوش می کند. آب را به خوبی جذب می کند و تبدیل به ژل می شود که می توان آن را به صورت خمیر هم زد. کتیرا به عنوان یک کلوئید موسیلاژین بسیار محلول در آب است. باسورین مرتبط با مواد شیمیایی که بسیار کمتر محلول است اما در آب متورم می شود و ژل تشکیل می دهد.

صمغ کتیرا

صمغ کتیرا شیره درختچه خاردار کتیرا است که درختچه ای خاردار و کم رشد است. بیشتر در خاورمیانه، عراق و ایران و حتی در غرب آسیا یافت می شود. ایران مقدار زیادی گون کتیرا تولید می کند. گون‌هایی که کتیرا تولید می‌کنند قد و بالای بلندی ندارند و بیشتر در نواحی کوهستانی و بیابانی خاورمیانه می‌رویند.

این گیاه از گونه‌های گون می‌آید، اما گونه‌ای که بهترین صمغ را تولید می‌کند، Astragalus Gummifer است که نام گیاه‌شناسی آن نیز می‌باشد. این گیاه در اصل از خانواده نخود فرنگی است. صمغ گیاه به طور طبیعی از ریشه و همچنین از برش هایی که در ساقه ایجاد می شود به دست می آید و سپس خشک می شود تا کریستال هایی از پوسته ها را تشکیل دهد. ایران بزرگترین تولیدکننده این ماده است؛ ماده‌ای که نه بوی خاصی می‌دهد، نه مزه‌ای و نه حالت چسبنده‌ای دارد.

علاوه بر این صمغ کتیرا مصارف مختلفی دارد که به یک کاربرد محدود نمی شود و در چندین صنعت دیگر نیز کاربرد دارد. همچنین به دلیل خواص دارویی آن بخش مهمی از درمان Unani است.

گیاه شناسی کتیرا

گونه کتیرا شامل درختچه های کم رشد و خاردار بومی مناطق کوهستانی خاورمیانه است. صمغ کتیرا از شاخه ها و ریشه های آن به دست می آید. آدامس با تراوش خشک می شود و باید به سرعت جمع آوری شود. کتیرا به طور سنتی به عنوان یک امولسیفایر، عامل غلیظ کننده و عامل تعلیق استفاده می شده است.

همچنین برای مدیریت اسهال و به عنوان یک آرام بخش در آماده سازی سرفه و سرماخوردگی استفاده می شود. کتیرا در حال حاضر در غذاها و پانسمان ها، در تثبیت کننده های دندان مصنوعی و برای غلیظ کردن بستنی استفاده می شود و در کرم ها و ژله های واژینال وجود دارد. در غذاها، برای تثبیت و تغلیظ مواد موجود در سس‌های سالاد، غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده میشود. همچنین در محصولات دارویی از کتیرا به عنوان یک عامل اتصال استفاده می شود.

خصوصیت شیمیایی کتیرا

کتیرا دارای ۲ ترکیب اصلی است: کتیرا (۲۰٪ تا ۳۰٪)، یک بخش محلول در آب متشکل از اسید کتیرا و آرابینوگالاکتان تا ۷۰٪)، یک بخش نامحلول در آب. اسید تراگاکانتیک شامل D-گالاکتورونیک اسید، D-گزیلوز، L-فروکتوز، D-گالاکتوز و سایر قندها می باشد. کتیرا از اسید اورونیک و آرابینوز تشکیل شده است. در آب حل می شود و یک محلول کلوئیدی چسبناک تشکیل می دهد، در حالی که باسورین متورم می شود تا یک ژل ضخیم ایجاد کند.

حداکثر ویسکوزیته کتیرا تنها پس از ۲۴ ساعت در دمای اتاق یا پس از حرارت دهی به مدت ۸ ساعت در دماهای بالا به دست می آید. ویسکوزیته این محلول ها به طور کلی بالاترین میزان در بین صمغ های گیاهی است.

موارد مصرف و فارماکولوژی کتیرا

اگرچه برای افزایش وزن مدفوع و کاهش زمان انتقال GI متورم می شود، اما تفاوت آن با سایر فیبرهای محلول در این است که به نظر می رسد پس از یک دوره مکمل ۲۱ روزه هیچ تاثیری بر  کلسترول ، تری گلیسیرید یا فسفولیپید سرم ندارد.  گزارش شده است که کتیرا رشد سلول های سرطانی را در شرایط آزمایشگاهی و در مطالعات حیوانی مهار می کند.

یک کارآزمایی بالینی فاز ۲ با استفاده از نمک هیدروکلراید سواینسونین در بیماران مبتلا به سرطان کلیه با کارایی محدود انجام شد.  داده های یک مطالعه موش نشان می دهد که کتیرا ممکن است از طریق مسدود کردن گیرنده های آدرنرژیک آلفا-۲ دارای اثرات ضد درد باشد. کتیرا حرکت روده را تحریک می کند.

فعل و انفعالات کتیرا

کتیرا ژل غلیظی است. کتیرا به داروها در معده و روده میچسبد. مصرف کتیرا همزمان با داروهایی که به صورت خوراکی مصرف می کنید می تواند میزان جذب دارو را کاهش دهد و اثربخشی دارو را کاهش دهد. برای جلوگیری از این تداخل، می بایستی که کتیرا را حداقل یک ساعت پس از داروهای خوراکی مصرف کرد.

مزایای کتیرا

این گیاه در تابستان بدن را خنک می کند و در زمستان بدن را گرم می کند. برای درمان گرمازدگی بسیار مناسب است زیرا که به عنوان یک عامل خنک کننده عمل می کند. در روز های گرم تابستان، می توان با خیس کردن کتیرا در آب و پس از پف دار شدن، نوشیدنی تهیه کرد.

 در فصل تابستان بچه‌هایی که از خونریزی مکرر بینی رنج میبرند، می‌توانند از پودر کتیرا برای تسکین آن استفاده کنند.

به دلیل خاصیت تصفیه کنندگی آن برای درمان یبوست موثر است. اگر از یبوست مکرر رنج می برید سعی کنید هر روز قبل از خواب پودر کتیرا مصرف کنید.

در افزایش میل جنسی و همچنین برای درمان نارسایی یا ضعف جنسی در مردان موثر است. علاوه بر این، استفاده طولانی مدت از آن می تواند سایر مشکلات جنسی مانند اختلال نعوظ، کاهش منی و سایر مشکلات جنسی در مردان را درمان کند.

این شیره دارای خواص ضد پیری است که برای پوست شما مفید است زیرا ایجاد چین و چروک و خطوط ریز را به تاخیر می اندازد. نه تنها می تواند روند ضد پیری را به تاخیر بیندازد، بلکه پوست شما را از داخل پاک می کند. و برای تولید کرم های جوان کننده گزینه بسیار مناسبی می باشد.

باعث افزایش متابولیسم بدن می شود و این بالارفتن سرعت متابولیسم به طور خودکار به شما کمک می کند تا مواد زائد را از بدن خود خارج کنید، هضم را افزایش دهید و در نتیجه به کاهش وزن موثر کمک کنید.

کاربردهای صمغ کتیرا در صنعت

به غیر از مصرف، در چندین صنعت دیگر نیز کاربرد دارد. برخی از کاربردهای دیگر عبارتند از:

• پولیش برای کالاهای چرمی یا برای پانسمان چرمی.
• در خمیر چاپ پارچه برای ابریشم و کرپ.
• برای سفت شدن چلوار
• در پمادها و کرم ها به عنوان غلیظ کننده یا روان کننده، در لوسیون های مو یا دست چون ماندگاری را افزایش می دهد.
• در خمیر دندان به عنوان یک عامل تعلیق عمل می کند.
• به عنوان چسب در سیگار برای محکم کردن آن.
• به طور گسترده در غذاها و سس ها و برای غلیظ کردن بستنی استفاده می شود.

خلاصه ای از کاربردها و فواید کتیرا

به عنوان آرام بخش در داروهای سرفه و سرماخوردگی و همچنین درمان اسهال استفاده می شود. به عنوان تعدیل کننده سطح قند خون مفید است. به دلیل خاصیت چسبندگی موسیلاژینی، به عنوان جزئی از برخی از چسب های دندان مصنوعی استفاده می شود. به عنوان یک برنامه کاربردی برای سوختگی استفاده شده است. قابلیت سرکوب تومور های سرطانی را دارد و سیستم ایمنی را تحریک کند. همچنین به درمان زخم های دهان کمک می کند.

به طور گسترده ای به عنوان قوام دهنده و تثبیت کننده در سس های سالاد قابل ریختن از انواع معمولی و کم کالری استفاده می شود. از آن در سس های خوشمزه، پایه های چاشنی، ترشی های شیرین، مشروبات الکلی و سس مایونز استفاده می شود. آدامس ماندگاری خوبی به محصولات اسیدی می دهد.

از آن در نوشیدنی ها، پنیر فرآوری شده، پوشش های سالاد، سس های غذایی و پودینگ های مختلف استفاده می شود که هم خوشمزه است و هم خواص خنک کنندگی شگفت انگیزی دارد.

برای سفت کردن چلوار، کرپ و غیره استفاده می شود. کتیرا در امولسیون‌های دارویی، ژله‌ها، شربت‌ها، پمادها، مرهم‌ها و کرم‌ها به‌ عنوان قوام‌دهنده، امولسیفایر و روان‌کننده استفاده می‌شود.

همچنین در اکسیرها و شربت های کم کالری استفاده می شود. این ماده به عنوان یک عامل تعلیق در خمیردندان های مختلف عمل می کند تا یک محصول خامه ای و درخشان ایجاد کند.

ماندگاری طولانی و خواص تشکیل فیلم آن را در لوسیون های مو، لوسیون ها و کرم های دست مفید می کند.

کتیرا در خمیر چاپ پارچه و اندازه ها برای ابریشم ها و کرپ های مرغوب استفاده شده است. همچنین در پانسمان چرم و در تهیه پولیش های چرم استفاده می شود.

در جلا دادن مبلمان، کف و اتو استفاده می شود. همچنین به عنوان یک چسب برای برگ های لفاف سیگار برگ های بازسازی شده نیز استفاده شده است.