گیاه خار مریم (ماریتیغال) با نام علمی Silybum Marianum

نام فارسی: خار مریم (ماریتیغال)

نام انگلیسی: marianum Silybum –chardon-marie – Milk Thistle

خانواده: کاسنیان (Asteraceae)

مشخصات عمومی گیاه:

• گياه علفی -مرتعی
• يک تا دو ساله که تا ارتفاع 150 سانتی متر رشد می کند. دارای ساقه قدرتمند، قائم و کمی منشعب و برگ های پایه ای بسیار بزرگ، بیضی شکل، به شدت چروکیده است. ساقه ها متناوب، چرمی، براق با نوارهای عرضی سفید، در امتداد لبه و رگه های زیر با خارهای زرد رنگ هستند. گلها به رنگ تمشک یا بنفش کاسبرگ های بزرگ، تک و کروی جمع شده اند و دو جنسی هستند.

• خودرو  در سال های اخیر به دلیل خواص دارویی آن مورد توجه کشاورزان شده و به صورت انبوه کشت می شود
• بهترین شرایط کشت: اين گیاه در بارندگی متوسط سالانه 880 میلیمتر، دمای متوسط سالانه 16 درجه سانتیگراد و خاک با بافت لومی رسی با میانگین اسیدیته 3/8 و هدایت الكتريكی 16/0 ميلی موس بر سانتیمتر بهترین رشد را دارد.
• دوره رشد: فصل رشد این گیاه از اوایل مهر ماه تا اواخر اسفند ماه و زمان بذردهی آن در اوایل خرداد است.
• منطقه جغرافیایی: شمال شرقی ایران، گنبد کاووس، گرگان، نوده، كلاردشت، آزادشهر، دشت مغان، کرمانشاه، شوش، حمیدیه، رامهرمز، کازرون، بوشهر، برازجان

مواد موثره اصلی:

فلاونوئید

فلاونولیگاندها:

• Silibinin
• Isosilybin
• silydianin
• silychristin

سیلیبینین اثرات فارماکولوژیک وسیعی از جمله مهار تکثیر سلولی، پیشرفت چرخه سلولی و القای آپوپتوز در رده های سلولی مختلف از جمله فیبروبلاست و سلول های سرطانی پستان، دارد.

در حالی که، سیلیمارین یا symilarin (مخلوطی از 4 فلاونولیگاند استخراج شده از S. marianum) نقش موثری در پیشگیری و درمان بیماری های مختلف کبدی دارد؛ که ناشی از فعالیت های آنتی اکسیدانی، ضد فیبروتیک، ضد التهابی، ضد پراکسیداسیون چربی، تثبیت غشاء و مکانیسم های ایمنی و بازسازی کبد این متابولیت است.

همچنین مشخص شده است که سیلیمارین ممکن است در کند کردن پیشرفت تخریب عصبی در ایسکمی کانونی نقش داشته باشد. از طرفی درمان با سیلیمارین با کاهش مقاومت به انسولین و کاهش قابل توجه سطح انسولین ناشتا و بهبود فعالیت انسولین اندوژن و اگزوژن همراه است.

گیاه خار مریم احتمالا یکی از زشت‌ترین اعضای خانواده کاسنیان است، اما دارای خواص بی نظیری است که موجب شده در سال های اخیر به شدت مورد استقبال صنایع داروسازی، آرایشی، بهداشتی و صنایع غذایی قرار گیرد. این گیاه که دارای گل‌های قرمز یا بنفش و برگ‌های سیخ‌دار است، در دوران روم باستان برای درمان انواع بیماری ها، به ویژه موارد مربوط به کبد و کیسه صفرا استفاده می شد.

محتوای چربی دانه های گیاه خار مریم (ماریتیغال):

آنالیز دانه های گیاه marianum Silybum  بومی ایران نشان می دهد، که دارای درصد بالایی از  اسیدهای چرب غیر اشباع (حدود 6/81% اسید چرب غیر اشباع و 4/19% اسید چرب اشباع) هستند. اصلی ترین اسید چرب این دانه ها لینولئیک اسید (حدود 36/45%) و بعد از آن اولئیک اسید (حدود 58/31%) است. همچنین این دانه ها حاوی اسید پالمیتیک (palmitic acid)، اسید استئاریک (stearic acid)، اسید آراشیدیک (Arachidic acid)، γ-لینولنیک اسید (γ-linolenic acid ) و Eicosenoic acid نیز هستند.

محتوای اسانس (Essential oil) دانه های گیاه خار مریم (ماریتیغال):

آنالیز اسانس (Essential oil) دانه های گیاه marianum Silybum وجود 13 ترکیب در آن را نشان می دهند. فراوان ترین ترکیبات موجود در اسانس دانه این گیاه، γ-cadinene (حدود 49.8%) و α-pinene (حدود 5/24%) هستند، که به ندرت در گیاهان وجود دارند.

علاقه به مصرف اسیدهای چرب غیر اشباع ترکیبی، به عنوان مواد مغذی افزایش دهنده سطح سلامت انسان، در سال های اخیر به شدت بالا رفته است. در حقیقت، اثرات درمانی این اسیدهای چرب غیر اشباع، برای بیماری های مزمن مانند دیابت، مشکلات قلبی و عروق، بیماری های التهابی، آترواسکلروز موجب محبوبیت استفاده از آن ها شده است.

عصاره دانه S. marianum همچنین حاوی ترکیبات بازدارنده قوی است که به عنوان آنتی اکسیدان های اولیه عمل می کنند که با رادیکال های آزاد، به عنوان اهداکنندگان هیدروژن کارآمد واکنش می دهند. ترکیبات سیلیبین، خواص آنتی اکسیدانی جالب توجهی دارند که آن ها را به یک گزینه بسیار مناسب در محصولات آرایشی و مراقبتی پوست، صنایع غذایی و داروسازی تبدیل می کند.

همچنین ترکیبات فنولی دیگری مانند gallic، 4-hyroxybenzoic، vanillic acid و p-coumaric acid با درصدهای پایین تر، در این گیاه وجود دارند، که نقش مهمی را در مقاومت گیاه به پاتوژن ها، ویروس های گیاهی، آللوپاتی، استرس اکسیداتیو و همچنین تنظیم رشد گیاه دارند، و همچنین اثرات مفیدی نیز بر سلامت انسان دارند.

کاربرد گیاه خار مریم در صنعت زیبایی:

فواید خار مریم (marianum Silybum) در مراقبت از پوست به خوبی شناخته شده است و این گیاه امروزه توسط برندهای زیادی در محصولات آرایشی و مراقبتی مورد استفاده قرار می گیرد.  خار مریم (Milk Tistle) در سراسر جهان به عنوان یک گیاه بسیار موثر در محصولات ضد پیری (anti-aging) شناخته شده است.

 آنتی اکسیدان های marianum Silybum از پوست در برابر رادیکال های آزاد و آلاینده هایی که هر روز ما را احاطه می کنند، محافظت می کند.

هنگامی که به صورت موضعی استفاده می شود، می تواند از پوست در برابر آسیب های UVA و UVB نیز محافظت کند. همه این عناصر منجر به پیری زودرس می‌شوند؛ اشعه ماوراء بنفش حتی می‌تواند باعث استرس اکسیداتیو شود، که پیش‌ساز برخی سرطان‌های پوست است. 

تحقیقات نشان داده است که گیاه خار مریم دارای خواص آنتی گلیکاسیون (antiglycation) است، بنابراین می‌تواند مستقیماً فرآیند پیری پوست را کند نماید. گلیکاسیون (Glycation) واکنش پیری بین قند و پروتئین در پوست است. پل های بین پروتئین و قند چیزی است که پوست را انعطاف پذیر می کند. این پل ها حدوداً از سن 30 سالگی شروع به تجزیه شدن می کنند و این روند با افزایش سن به طور منظم افزایش می یابد. جالب است که بدانید، مواد موثره موجود در گیاه خار مریم (marianum Silybum) مستقیماً این فرآیند را در سطح سلولی مهار می کنند.

در واقع استفاده از خار مریم برای پوست به همین جا ختم نمی شود، این گیاه همچنین یک درمان قوی برای آکنه است، حتی زمانی که به صورت خوراکی مصرف شود. مصرف خوراکی خار مریم سموم را از کبد دفع می کند و به شفاف شدن و پاکسازی پوست کمک می کند. سم زدایی کبد موجب تعادل شیمیایی سالم تری در پوست می شود و منجر شفافیت پوست و از بین بردن لکه ها نیز می شود.

سایر فواید گیاه خار مریم عبارتند از:

• کاهش کلسترول بالا
• بهبود مقاومت به انسولین (یکی از اجزای اصلی دیابت نوع 2)
• کاهش خطر ابتلا به سرطان ها
• کاهش عوارض شیمی درمانی
• بهبود سیستم ایمنی بدن

برخی داروهای موجود در ایران با گیاه خار مریم (ماریتیغال) – marianum Silybum:

1. Prolive Barij و Milk Thistle Oil (پرولیو باریج و روغن موضعی خار مریم) تولید شده توسط شرکت باریج اسانس
2. Liverdin Complex (لیوردین کمپلکس) تولید شده توسط مجتمع صنایع دینه ایران
3. Liverin  و Liver Power (لیورین – لیورپاور) تولید شده توسط شرکت قائم دارو
4. Silydianin ( سیلی دیانین) تولید شده توسط شرکت دارویی ادیب اکسیر
5. Liver Ax (لیورآکس) تولید شده توسط شرکت گویا فارمد آریا
6. Liver Tara (لیور تارا) تولید شده توسط شرکت داروسازی گنجینه سلامت تارا
7. Liver Trap Hakim (لیور تراپ حکیم) تولید شده توسط شرکت حکیم مومن تبریزی
8. Dr Ahura Nutri (نوتری دکتراهورا) تولید شده توسط شرکت اهورا دارو
9. Hepashield (هپاشیلد) تولید شده توسط شرکت داروسازی کوثر
10. Sim Fat Liver (سیم فت لیور) تولید شده توسط شرکت سیمرغ داروی عطار
11. LiverAid (لیوراید) تولید شده توسط شرکت حکیم تجارت سهند
12. Liver Vid (لیور وید) تولید شده توسط شرکت سلامت گستر آرتیمان
13. Livershield (لیورشیلد) تولید شده توسط شرکت ساج پاد دارو
14. Liverking BDA (لیورکینگ بی دی آ) تولید شده توسط شرکت بهتا دارو آفرینش
15. Liver Green (لیورگرین) تولید شده توسط شرکت ماهان دارو رهام

 منبع:

https://applications.emro.who.int/imemrf/Pak_J_Pharm_Sci/Pak_J_Pharm_Sci_2016_29_3_953_959.pdf

https://mdpi-res.com/d_attachment/agronomy/agronomy-12-00729/article_deploy/agronomy-12-00729.pdf?version=1647509175